Grodzisko stradowskie w czerwcu, w zieleni, w kolorze. Powrót.

Stradów, jedno z miejsc, do których muszę wracać i tak, jest to rodzaj wewnętrznego przymusu. Właściwie wybierałam się wtedy na Ponidzie inną drogą, chciałam zobaczyć Czarnocin i most na Nidzie w Nieprowicach. Już ze Skalbmierza wybrałam drogę inną niż zwykle i dzięki temu odkryłam drewniany kościół w Topoli i niezwykły krzyż na rozstajnych drogach. Plany były inne, ale gdy pojawił się drogowskaz kierujący na Zagaje Stradowskie, coś kazało mi porzucić drogi nowe i nieznane, wybrać drogę, która prowadzi tam:

i jeszcze wyżej:

Gdyby ktoś podobnie jak ja lubił wracać w te same miejsca, można porównać sobie i przypomnieć, jak grodzisko w Stradowie wyglądało w kwietniu, na kolorowych i czarno-białych zdjęciach; pod drugim linkiem znajdzie się również zarys historii tego miejsca i odnośniki do innych, bardziej wartościowych opisów stradowskiego grodziska. Podczas mojej ostatniej wizyty w Stradowie, tej o której tu piszę, powstało również kilka czarno-białych zdjęć, przeważająca większość jest jednak kolorowa. To wszystko przez ten czerwiec i wielką eksplozję koloru, kwiatów wszelkich kwitnących, setki odcieni zieleni, ziół i ziołorośli. Trudno się temu oprzeć.

A tak naprawdę to wróciłam w tamte strony, żeby zobaczyć krowy. Nie ma się z czego śmiać! Krowy stradowskie to poważna instytucja i bardzo zachęcam, by o nich poczytać pod zamieszczonym odnośnikiem. Są jeszcze takie miejsca, gdzie ludzkie gospodarowanie nie jest inwazyjne, nie prowadzi do degradacji krajobrazu, lecz przeciwnie - w jakiś sposób współtworzy go a nawet chroni przed zniszczeniem. I tak tradycyjne koszenie nadnidziańskich kwietnych łąk utrzymuje wartościowy skład roślin tworzących łąkowe zespoły, z tego samego powodu przywraca się kulturowy wypas owiec na niektórych tatrzańskich halach, a miejsca gdzie pochopnie wyrugowano tę odwieczną pracę ludzkich rąk, nieagresywne rolnictwo czy pasterstwo zmieniają się i tracą swój wartościowy charakter. Zanikają murawy kserotermiczne pod naporem samosiejek drzew i krzewów, piękne kwietne łąki porastają pokrzywą i szczawiem. Chronić przyrodę to wielka sztuka i czasami nadmiar dobrych chęci jest równie szkodliwy jak brak ochrony, tak sobie myślę, może nie do końca słusznie, bo ze mnie żaden przyrodnik-teoretyk. Krowy stradowskie pasą się ponoć na obszarze grodziska, chciałam je zobaczyć jak ustawione na różnych piętrach tej dawnej budowli/ konstrukcji/ osady, tak jak widziałam je na zdjęciach, gdzie wyglądały jak zabawki, małe figurki rozrzucone na zielonej planszy. Tymczasem, cóż, widać Hathor była mi nieprzychylna, a może to wolooka piękna Hera nie darzy mnie sympatią, dość, że krów na grodzisku nie było. Pasły się blisko wsi, na małej łące tuż przy kapliczce.

Trzeba było pogodzić się z losem. A widoki, jakie było mi dane oglądać, szybko kazały mi zapomnieć o rozczarowaniu; przypominałam sobie tylko czasem z żalem o nieobecności jakże przydatnych krów, gdy po raz kolejny wchodziłam w gęstwinę pokrzyw, gdy podstępnie atakował mnie oset a wysokie i ostre trawy nie ułatwiały spaceru. Było to przecież jednak malownicze, wysokie trawy przyginane do ziemi wiatrem (czy na grodzisku zawsze tak wieje?) rozmaitość kwitnących roślin. Proszę więc nie zżymać się na nieprzyzwoitą ilość zdjęć, to niezbędne minimum pozostałe po wielu stopniach selekcji.

I to był pejzaż w trzech kolorach. Zieleń, błękit i biel; te trzy barwy i czerwiec wystarczą, żeby utrzymać wielkie i niewypowiedziane piękno tego miejsca. 

Na zdjęciu powyżej brama grodziska widziana z oddali, z wewnętrznej przestrzeni majdanu; poniżej z bliska - jak odrzwia otwiera się na zewnętrzną, niegdyś nieprzyjazną przestrzeń, zamiast nieprzyjaciół nadciągają z wiatrem obłoki. Można wyobrazić sobie, ile pokoleń strażników przez wieki spoglądało na północ, czy nie nadchodzi wróg, tyle oczu, tyle spojrzeń. I do tej pory, można mi wierzyć lub nie, przestrzeń w środku i przestrzeń na zewnątrz mają bardzo różną konsystencję. Na przykład milczenie większe jest wewnątrz i większa cisza - lecz nie pusta a pełna dawnych znaczeń. Na zewnątrz świat zwyczajny. A gdy przejeżdża się drogą tuż obok w stronę tamtych lasów zielonych i teraz białych od morza akacji, w stronę wsi zagubionej w tych lasach i dalej ku Dolinie Nidy, i gdy nie jest się świadomym istnienia grodziska - nie sposób domyśleć się, że ono jest tuż obok, wysoko nad drogą, jedzie się wśród pól, po prostu. A ono tutaj leży, wielka misa czasu.

I były też kosaćce. Ludzką lub nie ludzką ręką a jakimś przypadkiem tu posadzone. Tak łączą się dwie przestrzenie, dwa porządki. Uładzone, geometryczne uprawy i skośna linia traw na pochyłych ścianach grodziska. Pasy pól, geometria zielonych przestrzeni, tak jak lubię. Kilka obrazków, widok na pola otaczające grodzisko w Stradowie:

Dobrze znany widok w nowej odsłonie. Kwintesencja tego krajobrazu, wizytówka, emblemat. Kiedyś widziany ponad szarą jeszcze wczesnowiosenną trawą, dziś idyllicznie, zielono, wysokie trawy chwiejące się na gorącym wietrze, zioła pachnące w upale, dzika róża rozsypuje płatki, duszny zapach akacji z daleka i nieopisanie piękne morze zieleni. Mogłabym tam stać - wysoko ponad doliną i wysoko na skraju dawnego czasu, mogłabym patrzyć na pejzaż poniżej poprzecinany wijącymi się taśmami dróg, wstążkami ścieżek, stać w upalny dzień tu wysoko w słońcu i w cieniu szybko pędzących po niebie chmur.

Mogłabym patrzyć na ten krajobraz do (nie)znudzenia, do niewyspania, do niepowrotu, ale przecież wiadomo, że trzeba stąd odejść.

Wąską ścieżką wysoko, a potem głębokim wąwozem.

Ściany wąwozu całe w macierzankach, gorzki zapach w gorącym powietrzu, trochę południowy, przenosi mnie na chwilę daleko stąd. A potem się szło drogą do wsi, co się rozsiadła tam na dole.

I jakże tu nie wracać?

Chciałabym jeszcze pokazać dwie panoramy, które dalekie są od doskonałości, ale i tak darzę je sentymentem, bo pokazują może inaczej a może pełniej od zwykłych zdjęć to niesamowite ukształtowanie krajobrazu, uporządkowanie przestrzeni wokół stradowskiego grodziska. Te wszystkie zaskakujące przejścia z jednej formacji do drugiej, te niesamowite kontrasty: dynamika wąwozów, wstążek dróg i ścieżek; do których od lewej przylega falista i uporządkowana przestrzeń pól a po prawej - wały i wewnętrzny dziedziniec grodziska, przestrzeń dawnej historii i wszechobecnej, nie bardzo jeszcze uładzonej przyrody.

I tak minęło mi czwartkowe popołudnie, czwartego czerwca. Co było wcześniej a co zdarzyło się później, dokąd wybraliśmy się zostawiając Stradów i jego grodzisko (aż do kolejnego powrotu), dokąd poprowadziły nas drogi? Może zdążę to jeszcze opisać.