Czytając Marka Aureliusza - Kraków tu i teraz

Czytając Marka Aureliusza:

Przebudź się i przyjdź do siebie! A jak byś wstał ze snu i poznał, że cię trapiły sny, tak na jawie patrz na to, jak na tamto patrzyłeś. (31, ks. VI)

Kto widział teraźniejszość, widział wszystko od wieczności do wieczności. Wszystko bowiem jest jednakiego rodzaju i kształtu jednakiego. (37, ks. VI)

Nie gniewasz się przecież, że ważysz tyle tam funtów, a nie trzysta? Tak więc nie gniewaj się, że masz żyć do tego czasu, a nie dłużej. Jak bowiem zadowolony jesteś wydzieloną sobie częścią materii, tak bądź zadowolony i długością czasu. (49, ks. VI)

Już się nie błąkaj. Ani bowiem własnych wspomnień odczytać raz jeszcze nie będziesz miał sposobności, ani czynów starożytnych Rzymian i Greków, i wyjątków z ksiąg, które na starość odłożyłeś. Zdążaj więc do końca, a odrzuciwszy próżne nadzieje, przyjdź sam sobie z pomocą, dopóki można, jeżeli cię los własny obchodzi. (14, ks. III)

Bacz, byś nie postępował tak wobec ludzi niemających uczuć ludzkich, jak ludzie niemający uczuć ludzkich wobec ludzi. (65, ks. VII)

Kochaj sztukę, której się nauczyłeś, i w niej znajdź spokój. Resztę zaś życia przepędź jako człowiek, który z całej duszy zdał swe sprawy w ręce bogów, a z siebie nie czyni ani tyrana, ani sługi żadnego człowieka. (31, IV)

 Przypuść, żeś już umarł i życie dotychczasowe ukończyłeś. Resztę życia, pozostałego ci jako nadmiar, powinieneś przeżyć zgodnie z prawami natury. (56, ks. VII)

Pomiędzy słowami, wersami, w przydechu, w hiatusie, w milczeniu - zapis minionych dni i zdarzeń. O tym się będzie milczeć. Niech będzie i tak, że Rozmyślania nie są, jak się często przyjmuje, romantycznym zapisem zmagań cesarza-filozofa (gdy barbarzyńcy już u bram, schyłek znanego świata, koniec pewnej cywilizacji). Może okazać się, że dotychczasowe wyobrażenie władcy-mędrca, cesarza-stoika jest zgoła błędne a same Rozmyślania nie są wyrazem goryczy i pesymizmu, lecz ćwiczeniem, ćwiczeniem w medytacji. Niech będzie jakkolwiek. Czymkolwiek staną się Rozmyślania Marka Aurelego w analizach uczonych, lingwistów i filozofów, dla mnie pozostaną trwałe jak kamień. Ścieżki rozumu, natura wszechrzeczy. Niekończąca się Przemiana, życie zamykające się w teraźniejszości. Tajemnica czasu, który jak rwąca rzeka porywa ze sobą mgnienia, sekundy, pory roku, młodość, ludzi bliskich i nieznanych, imiona sławnych mężów a nawet niepamięć. A przecież jest tajemnicze następstwo zdarzeń, które przeczy domniemanemu chaosowi, opiera się siłom entropii.

W następstwie rzeczy po sobie następujących widać zawsze pewien związek. Bo nie jest to jakoby wyliczenie szczegółów bez związku, połączonych tylko w myśli, ale połączenie rozumne. I jak to, co jest, jest ułożone w sposób harmonijny, tak i to, co się dzieje, okazuje nie proste następstwo, ale cudowny jakiś związek. (45, ks. IV)

Jeden dzień, wrześniowy, za drzwiami już czeka październik. Za mną prace, mniej lub bardziej niewdzięczne, konieczne. Przede mną - już następnego dnia, o świcie, długo oczekiwany tydzień wolności i tatrzańska wyprawa. W międzyczasie, w nawiasie czasu - nawet nie jeden dzień - jedno popołudnie i wieczór w Krakowie. Kilka godzin wyrwanych z porządku rzeczy, niekoniecznych a przecież zdarzyły się - były potrzebne. Tydzień wolności okazał się złudny, następne tygodnie przyniosły inne zdarzenia a tamto popołudnie pamiętam teraz jako doskonałe.

Przepraszam za długie blogowe milczenie. Tak czasem bywa, co tu dużo mówić, że nawet pisać, ba - czytać i fotografować nie ma się siły, bo jest się zdanym na pastwę losu/ chaosu. Tak czy inaczej wszystko zmierza naprzód, rzeka czasu unosi wszystko, zdrowie, choroby, siły i bezsiły. Rozmyślania Marka Aureliusza są dobrym przewodnikiem. Potęga rozumu, woli? Nie wiem. Chciałabym pozbyć się wątpliwości. Ale: bezkresna i potężna siła Natury, porządek wszechrzeczy - często niedostrzegany z naszej mikroskopijnej perspektywy - potęga Przemiany. I bezcenna chwila. Bo jeśli coś posiadamy, to ją właśnie. Można ćwiczyć rozum w sztuce medytacji, można oddzielać mniemania i rzeczy, wrażenia i akty woli, złudzenia i dotyk rzeczywistości. Można ćwiczyć się w przyjmowaniu życia rozumnie, ze spokojem, ale jeśli coś pozwala przeżyć i przetrwać, to właśnie ona, Chwila. Tu i teraz.

Czytajmy Marka Aureliusza.

Taki był Kraków, jedno popołudnie i wieczór, nie proste następstwo, lecz cudowny jakiś związek chwil, obrazów. Było słońce, przedwieczorne, moja ulubiona złota godzina - w gęstej zabudowie miasta światło rozpala tylko krawędzie, szczyty, skrawki. Wschodnia pierzeja Rynku na otwartej przestrzeni paliła się jakby wewnętrznym światłem. Pod błękitno-granatowym niebem, niskim, ciężkim od chmur. A to wszystko przez chwilę, w okamgnieniu. Fasady kamienic, ochry i żółcienie. Biel i seledyn kościoła św. Wojciecha a nad nim zgaszona, piaskowcowa biel przepięknej attyki Bonerów. Czysty ogień gotyckiej cegły krakowskiej Notre-Dame. Maszkarony Sukiennic wygrzewały się w słońcu jak prehistoryczne zwierzęta. Wieże mariackie wbijały się kolczastą koroną w granatową poduszkę chmur i dziurawiły ją aż do błękitnej poszewki. Kościół dominikanów przypomniał sobie z przerażeniem rok 1850, rok Wielkiego Pożaru. Zatrzymały się zegary, uciszyły tramwaje. Oko Opatrzności otwarło powieki.

Dokąd poszłam potem? Wiadomo - nad Wisłę. Gdzie otwarta przestrzeń, spektakl światła i wody. Zdaję sobie sprawę, że to... nic nowego. Nihil novi - taki tytuł miał nosić ten wpis. Ale chciałam zachować całość tamtego popołudnia, zatrzymać je w jednym kawałku tak doskonałe jak było, tak konieczne. Dlatego będzie znów Wisła, będzie zachód Słońca - a trzeba mieć odwagę, by pokazywać zachód Słońca, bez dwóch zdań! Czym różni się ten od kiczu, od wytartych cliches? Tym, że jest mój. Niezbywalny.

Gdybym miała talent i los rzuciłby mnie w wiek XVIII, byłabym - to rzecz pewna - mistrzem pejzaży marynistycznych. Patrzcie na poniższe z uśmiechem albo z przymrużeniem oka, jak wola. Ale nie mam serca, by wyrzucić te zdjęcia - bez nich tamto popołudnie nie byłoby tak - dla mnie - doskonałą figurą. Błękitno-złoto-czarną kulą czasu.

A gdy już zgasło. Sylwetki kościelnych wieżyc i fasad, jedne czarne, teatr cieni, inne oświetlone jakimś ciężkim, ciemnym światłem. Maszty kamiennych okrętów. Najpiękniejszy chyba ten romański okręt - św. Andrzej, romańska kostka świeciła złoto-brązową poświatą, tylko szczyty wież aż po biforialne przezrocza widziały prawdziwe, jasne światło. Pod kościołem św. Idziego stary kasztanowiec o uschniętych liściach stracił rachubę czasu - wypuścił garście zielonych liści i zakwitł, nie bacząc na jesień, na kalendarz, na wiek. Biedne, płynące pod prąd czasu drzewo.

Na Rynku - Stendhal. Czerwone i czarne. Kontury, sylwety, wieżyce, attyki - jak wycięte z kartonu, jednopłaszczyznowe. Poeta na brzydkim pomniku, indyk i kogut - alegorie dwóch zasłużonych prezydentów miasta z innych czasów - na attyce Sukiennic. Widzicie? Teatr cieni.

I wreszcie Księżyc. Spotkałam go jak siedział na dachu teatru Słowackiego a chwilę potem unosił się jak balon nad dachem Domu Machin. I tak skończył się ten dzień, trochę nierealny, ale piękny w niezwykłym następstwie chwil, w przemianie elementów. Nic nie pozostało takim, jak było.

Często myśl o tym, jak szybko ulega porwaniu i znika to, co jest i co się dzieje. To, co jest - jak rzeka - nieprzerwanie płynie. Skutki ulegają ciągłym zmianom, a przyczyny tysięcznym zwrotom. Nie ma prawie nic stałego. A w pobliżu przepastna jest nieskończoność przeszłości i przyszłości, w której znika wszystko. [...] (23, V)

Czas jest jakby rzeką wypadków i strumieniem gwałtownym. Wszystko bowiem, zaledwie się okazało, już zostało porwane, już co innego się okazuje, a co innego zniknie. (43, IV)

Marek Aureliusz, Rozmyślania, przełożył Marian Reiter, Wydawnictwo Antyk, Kęty 2003

Cierpliwych - pozdrawiam (ktoś doczytał do końca? :) Niecierpliwych przepraszam za długie milczenie. Tak to tutaj bywa - milczenie przemienia się w słowa, one w ciszę, ona w słowa. Witam się z dawnymi znajomymi, witam nowych czytelników - nareszcie będę miała więcej czasu na czytanie, pisanie, uzupełnianie blogowych zaległości. Jesień ma swoje dobre strony! Za oknami jakoś tak zimno i prawie zimowo, dlatego będzie dużo wspomnień i podróży w czasie. Tatry, przede wszystkim październikowe Tatry.