Wawel widziany z dębnickiego brzegu Wisły. I Księga ziół.

Brzeg Wisły w Dębnikach, zachód słońca - ten z ostatniego spaceru, gdy Salwator i klasztor Norbertanek i kopiec tonęły w złotym świetle - wtedy spojrzenie za siebie, przez ramię. Najpierw na chwilę i już dłużej, intensywniej - z niedowierzaniem. Na wschód, na Wawel, most Dębnicki, domy, kamienice, hotele, wieże kościołów. Nie dłużej jak dziesięć minut trwało to wszystko. Bulwary nad Wisłą były prawie puste i tylko kilka osób dziwiło się - bardziej mojemu zdziwieniu, zatrzymaniu i wpatrzeniu niż temu spektaklowi chmur i słońca. Mają to na codzień. Mają to za całkowicie naturalne (patrz: III wypis z Księgi ziół - O cudzie). Tak właśnie - o! cudzie! - myśleć będę o tamtym wieczorze, o tamtym spacerze.

Żałuję, że nie mam lepszych zdjęć - stałam w cieniu, cały brzeg Wisły po stronie Dębnik pogrążony był w mocnym cieniu i wszystko działo się po drugiej stronie, dość daleko. Są zbliżenia, jest pewnie drżenie obrazu/ zmarzniętej ręki. Ale dla mnie te zdjęcia to po prostu wspomnienie ważnej chwili - całkowicie niespodziewanego piękna. I wspomnienia innych chwil, innych spacerów w tym właśnie miejscu nakładają się też na ostatnie wrażenia i tak, warstwa po warstwie, narastają wspomnienia, obrazy i słowa. 

Był spacer przed trzema laty w listopadzie, też bo nadbrzeżnych bulwarach właśnie tutaj, w Dębnikach, jeszcze zanim zamieszkałam całkiem niedaleko, było wiele innych, o każdej porze, a potem ten jeden, kiedy już wiedziałam, że muszę stąd wyjechać, bo przecież nasze plany i zamysły to mniej niż nic, to tylko igraszka Losu. Był upalny dzień, ołowiane niebo, pod nim rzeka jak z roztopionego metalu, były brudnożółte ściany klasztoru po drugiej stronie i bardziej jaskrawe kwiaty nawłoci, był sierpień, najgorszy ze wszystkich - siedziałam nad rzeką, czytałam "Księgę ziół". Marai, współczesny Marek Aureliusz, znalazł słowa, które były potrzebne. I wszystko - po tamtych godzinach zatrzymanego czasu, jakby powstrzymanego ruchu wahadła, cisza, zgrzyt mechanizmu i - potoczyło się dalej. Ale do dziś pamiętam tamte godziny pod ołowianym słońcem, Wawel widziany z oddali, nad mostem Dębnickim na drugim planie wielka bryła kościoła Piotra i Pawła i wieże Andrzeja tuż obok, takie niskie a wszystko w szarej mgle z gorącego powietrza i spalin, bardzo płaski obraz, jak litografia. I teraz, kiedy odważyłam się znów wrócić - na chwilę, jak ktoś obcy - na południowe nadbrzeża, żeby stawić czoło wspomnieniom i fiasku dawnych przedsięwzięć, świat pokazał się z tak pięknej strony. Może to dobry znak? (Żartowałam, Losie, nie słuchaj.) Więc nawet jeśli to było przypadkowe piękno, to teraz ten akcydentalny zachód słońca nałożył się na poprzednie wspomnienia. Tak jest lepiej.

"Księga ziół" - mały fragment. Nie te słowa, które czytałam wtedy nad Wisłą, inne - przypadkowe jak tamto zachodzące słońce.

O pokusie

Ilekroć zwątpisz w swoją pracę, ilekroć skusi cię zmęczenie, mdłości, dręczące uczucie utraty celu! - samooskarżenie, że to tylko próżność, mroczne pożądanie, że lepiej byłoby porzucić to wszystko, doprowadzić do końca jedynie działania najkonieczniejsze i samozachowawcze, a więc: czytać i żyć; żyć bez znaczenia i przeminąć bez śladu - wiedz, że to najcięższa pokusa, jaką ci podsunie życie. Wówczas musisz być silniejszy niż prawdziwi bohaterowie, kiedy stają oko w oko z niewykonalnym zadaniem. Wiedz, że do wszystkiego masz chyba większe prawo, aniżeli uciec przed pracą, jaką los wybrał dla ciebie.

O strachu

Nie upłynie wiele czasu, a świat zapomni całkowicie i bez reszty nie tylko twoje imię i twoją osobę, pył zapomnienia pokryje nie tylko pamięć o twoim dziele, lecz zbutwieje także materia twojego dzieła, zadrukowany papier i oprawa płócienna ulotnią się w nicości, nikt na świecie nie zobaczy już nigdy obrazów, jakie namalowałeś, rzeźby z marmuru - twoje prace czas zetrze na drobny pył. Wszystko to z całą pewnością nastąpi i w swoim czasie, i upłyną zaledwie sekundy na zegarze czasu, zanim w pełni i bez reszty ulegniesz zniszczeniu ty i wszystko, co w świecie znaczyłeś. Czego zatem boisz się w życiu? Co jest aż tak ważne lub niebezpieczne, lub godne zazdrości, abyś uciekał przed prawdą? Nie rozumiem cię.

O cudzie

Ty nie wierzysz w cud, negujesz go? Ale widzisz, nie mogę cię przekonać, ponieważ główną cechą cudu jest to, że jest cudowny - nie można go udowodnić, jak udowadnia się fakt życiowy, nie można sfotografować ani zawczasu wywróżyć i wyliczyć podług matematycznych reguł. Nigdy też nie jest łatwo postrzegać formy objawiania się cudu: nie zawsze chodzi na dwóch nogach, nie można go sfotografować, nie ma jego danych hipotecznych ani metrykalnych. Cud, całkiem po prostu, objawia się - i niekiedy dopiero znacznie później pojmujemy, co było cudem, w jaki sposób wmieszał się w nasze życie i co w tym wmieszaniu się było ponadnaturalnego i cudownego. Nie umiem zademonstrować ni udowodnić cudu. Ale pomyśl, jak bardzo niepochwytne i cudowne jest w prawdziwej rzeczywistości to wszystko, co uważasz za powszednie i naturalne: już sam fakt istnienia jakże jest cudowny! To, że się urodziłeś, żyjesz i pewnego dnia umrzesz! Wszystko to uważasz za "naturalne"? Wobec tego jesteś ślepy i głuchy jak pień. Już sama rzeczywistość jest cudowna, niepochwytna, ze wszystkimi swoimi naturalnymi rekwizytami, z materią także jest nadnaturalna! Bo też dlaczego cud miałby być bardziej niepojęty niż nieprawdopodobnie skomplikowana rzeczywistość? Cud jest duszą świata, która objawia się we wszystkim. Dlatego jestem jego wyznawcą: bowiem dusza świata jest obecna i we mnie, w każdym moim dniu powszednim, w moim smutnym i cichym losie.

A może wśród Waszych miejsc w Krakowie są takie, które kojarzą się ze Słowem? Z konkretną książką, wierszem, oderwanym cytatem? Dla mnie widok Wawelu z dębnickiego brzegu to właśnie jeden z "tych" obrazów, wedut miejskich, krakowskich ulubionych widoków. I żadna inna książka nie łączy się z tym tak bardzo jak "Księga ziół". Podzielicie się ze mną literackimi tropami? A może te moje dzisiejsze zdjęcia przywodzą na myśl jakąś książkę, jakieś słowa?

Wszystkie spacery nad Wisłą tworzą na blogu specjalną kategorię, jest także wodny wzorzec, bez nich Kraków nie byłby mój.