Dachy Krakowa, mosty na Wiśle, spleen i książka czytana nocą

Śni mi się błękitne niebo, jakieś miasto. Dni nie są warte wspomnienia. 

Może poza jednym.

W niedzielę, 31 stycznia. Kraków na kilka godzin, popołudniowy, w szarościach. Jakiś niepokój w powietrzu, wielka niestałość atmosferycznych frontów, silny i jakby sztormowy wiatr a na niebie iście młodopolskie spektakle. Tu szare i przygaszone nieba, tam nagle jaskrawe i turkusowe w nagłym prześwicie, tam znów granatowe i ciężkie od śniegu chmury, przez które filtruje się dziwne żółte światło. Był Wawel i długi spacer nad Wisłą na Kazimierz.

Nie jestem pewna, czy wzgórze wawelskie to dobre schronienie przed silnym wiatrem i deszczem; gdy się patrzyło z wysokich murów na szarą Wisłę, można się było poczuć trochę jak w bocianim gnieździe na maszcie wielkiego statku. Trochę zaciszniej na zamkowym dziedzińcu, ale czemu liczyłam na to, że będzie pusty? Tak czy inaczej udało mi się zrobić kilka bezludnych zdjęć:

Prawie bezludne. I tak, cztery powyższe zdjęcia to kadry widziane z dziedzińca Wawelu. Już kiedyś odkryłam tamten punkt i chciałam wrócić tam jeszcze raz, żeby powtórzyć kilka ujęć. Technicznie są tragiczne, ale myślę, że samo miejsce jest ciekawe i to, co stamtąd widać.

Lubię odnajdywać punkty, z których można spojrzeć na coś, co jest znane tak, jakby się to widziało po raz pierwszy. Tyczy się to zdarzeń, ludzkich relacji, krajobrazów i miejskich widoków. Zostawiam te pierwsze, drugie i trzecie, dziś będzie miasto. Dachy Krakowa, wieże kościołów, każdy element z osobna może i znany, lecz nagle ujrzane z nowego miejsca, dziwne i piękne, jakby odkryte na nowo.

A zatem patrzymy sobie z dziedzińca wawelskiego w stronę kopca Krakusa, a kto jeszcze nie rozpoznał dokładnie tego punktu obserwacyjnego, oto proszę niech spojrzy na zdjęcie poniżej, które wykonane jest, że tak się wyrażę, w odwrotnym kierunku, to jest z kopca Krakusa ku Wawelowi. Mój punkt widokowy widoczny jest tu jak na dłoni. Można się pobawić w odnajdywanie wieżyc i dachów, liczenie sygnaturek, krenelaży i pięter oczywiście jeśli ktoś tak samo lubi czytać to miasto jak ja. Jeśli nie, to wyobrażam sobie, jak musisz się teraz nudzić...

A tutaj będzie prawie to samo, jakkolwiek z innego już widziane miejsca:

Tym razem nie zdradzę, jaki to punkt widokowy, powiem jedynie, że jak na warunki niezbyt sprzyjające fotografowaniu efekt jest dla mnie bardzo satysfakcjonujący - a już gdy zobaczyłam pierwszy plan i równą linię czterech apostołów (zawsze mylą mi się dwa seminaria, ale na pewno pamiętam, kto jest twórcą tych rzeźb - a ty?) muszę przyznać, że przez chwilę byłam z siebie dumna. Jak na zupełnie improwizowany kadr widok jest zdecydowanie interesujący. I jaka pewność ręki. Cóż, trzeba mieć jakieś drobne radości.

Tymczasem chwilami pojawiało się zza chmur słońce a czasem wszystko ginęło w jakimś dziwnym, szarym świetle. 

Stali czytelnicy niewątpliwie poznają. Na zdjęciach powyżej kilka bliżej nieokreślonych budowli stanowi tło dla pewnych drzew, które odwiedzam sobie co wiosnę. Tutaj jeszcze czarna koronka gałęzi i wielkie, szorstkie pąki.

Inne drzewo i kamienica pod Wawelem w jakimś efemerycznym przebłysku słońca, przez chwilę wielki błękit. A potem spacer nad samą Wisłą i wiatr, który chciał zerwać mi płaszcz i rzucić go na ten czy inny most, a górą latały wielkie stada czarnych ptaków jak nad ogniskiem czasem unoszące się skrawki spalonych kartek. Na wodzie biedne, wygłodniałe łabędzie, mewy i kaczki, cała nadwodna menażeria. Szliśmy powoli ku mostom.

Wycinki koła.

i trójkąty wpisane w mosty.

Niebieski w błękitach. Ale za plecami powstawały już nowe dekoracje (cóż za rozrzutność) i oto jest sceneria "Pieśni Maldorora". Albo krakowskiego spleenu. Albo... i tu już proszę sobie dopisać coś ze swojej listy mrocznych lektur.

I byłby mnie ogarnął spleen już całkowicie (dopiero dziś udało mi się tutaj napisać parę nieskładnych zdań, chociaż chciałam coś wcześniej), gdyby nie książki, gdyby nie myśl, która znajduje inny, wielki nurt myśli. 

Czytam długo w noc, wracam do pewnej książki po wielu latach i jest to bez wątpienia jedna z lektur, które w jakiś sposób mnie ukształtowały, poprowadziły. Dziś, jak sądzę, rozumiem z niej więcej, a przecież pamiętam tamto pierwsze olśnienie, choć wtedy nie znałam ani połowy ze wspomnianych w niej pisarzy, artystów, nie wspominając już o problemach i ścieżkach myśli. Im więcej dziś z niej pojmuję, tym większy mam szacunek do tego niezwykłego umysłu i jednocześnie dojmujące poczucie własnych braków i jakiejś straty, co wcale nie przeszkadza temu, że czytając czuje się przede wszystkim jakąś trudną do sprecyzowania radość, może rodzaj harmonii, pewnego współbrzmienia myśli; tajemnica współuczestniczenia. Czytam "Dzienniki" André Gide'a.

Czuły ironista, mądry obserwator świata, immoralista bezwzględnie ceniący sprawiedliwość; wielki umysł wiecznie ciekawy świata, nieustannie w ruchu, w napięciu, spalający się w żarze intelektualnej pracy i w miłości do piękna (niech miłość tu będzie rozumiana jak najszerzej i błogosławione niech będą jej pokarmy ziemskie). Przyjaciel wielkich tego świata i ludzi prostych, których los zawsze miał na sercu, wielki miłośnik przyrody. Świadek kilku epok, wykraczający zawsze poza czas, w którym przyszło mu żyć, niestrudzony rozmówca, idealny czytelnik. Mędrzec, który nie znał pychy. Znam "Dzienniki" jedynie w tych fragmentach, które ukazały się w polskim przekładzie, marzę, żeby zdobyć je w całości. Nie napiszę o nich teraz nic więcej, ani czas na to nie pozwala, ani brak dystansu - który, jak wiadomo, jest niezbędny, by właściwie określić przedmiot, ani chyba miejsce też nie jest odpowiednie, nie mówiąc już o "piórze" (to nie jest fałszywa skromność, raczej obawa przed pisaniem o czymś, co zbyt bliskie, to za bardzo odkrywa)  niech tu zostanie kilka niewielkich, wybranych trochę przypadkowo fragmentów na pamiątkę nieprzespanych nocy:

Są takie dni, takie chwile, kiedy zupełnie tracę poczucie rzeczywistości. Wydaje mi się, że przy najmniejszym fałszywym kroku znajdę się po drugiej stronie dekoracji.

Nie ma głupszej manii niż niemożność brania ludzi i faktów takimi, jakimi są. Życzyć Ingresowi cieplejszej palety a Delacroix poprawniejszego rysunku: tego dziś już się nie robi, wystarczy aż nadto dwie poprzednie generacje. Co najwyżej można powtórzyć za Monteskiuszem: "Turenne nie miał przywar, gdyby je miał, może bardziej rozwinąłby swoje cnoty."

Nic nie naruszało jego wiary w samego siebie: nie miał oka dla czegokolwiek innego.
Skończyłem czytać po raz trzeci Sonnets Szekspira. Każdy sonet czytałem kolejno dwa razy. Wiele z nich mnie zniechęca; ale są i takie, których słodycz objawia się dopiero po dalszej lekturze. Na pewno je podziwiam, ale podziwiam też siebie, że doszedłem do tego podziwu (Niektóre czytałem po dwanaście razy).

Dziwny artykuł Barresa w "Nouvelles Littéraires": Przesłanie do młodych pisarzy. Czytam: "Kochajcie złoto, lazur i płomień". Mam odrazę do tego rodzaju pisania, do tego rodzaju myślenia. Zirytowałoby tak samo Stendhala jak Flauberta. Zalatuje tenorem i odaliską. Ani to ma nerw, ani mięśnie; łopocące, nieokreślone i wzdęte jak chorągiew.

Młody komunista czeski, który jest u mnie z wizytą, gratuluje mi pewnych stronic z Pretekstów; powiada, że "są nasycone duchem marksizmu". Niech i tak będzie. Ale proszę, jeśli jestem marksistą, pozwólcie mi nim być bezwiednie.

Najkrótsza noc w roku. Ostatnie cztery dni były niewypowiedzianie piękne; piękniejsze niż mogę znieść. Wezwanie do szczęścia, w którym uczestniczy cała przyroda u szczytu miłości i radości (...) Pójść spać samemu, co mimo wszystko muszę zrobić, wydaje mi się postępkiem bezbożnym.

Czytając Valéry'ego człowiek zdobywa tę mądrość, że czuje się trochę głupszy niż był przedtem.

Ogromnie postarzałem się w ostatnich czasach. Jakbym oddalał się od samego siebie. Och, bez smutku! I zdaje mi się, że porzucę siebie bez żalu. 

Powyższe cytaty pochodzą z polskiego wydania "Dzienników" z 1992 r. (wybór, tłumaczenie i objaśnienia Joanna Guze). Bardzo jestem ciekawa, kto z was, nieocenieni czytelnicy tych nieskoordynowanych blogowych opowieści, czytał Gide'a. I co czytał. I jakże się to podobało. I czy nie miało się ochoty rzucić wszystkiego i pojechać w jakąś podróż (w idealnie skrojonym garniturze, z paczką najdroższych papierosów, z kompletem lektur i nieodłącznym zeszytem do zapisywania wrażeń, przemyśleń i myśli ulotnych).

Proszę również darować, że niewiele uczestniczę ostatnio w blogowych rozmowach - często czytam, ale nic sensownego nie udaje mi się napisać. A bezsensownie pisać trochę mi wstyd.