Śmierć wiejskiej chaty - zimowe historie o przemijaniu

Nic wielkiego. Zimowa opowieść bez dobrego zakończenia, bez morału, zwykła historia o końcu świata. Jakiegoś świata. Przestrzeni dobrej, bardzo nędznej lecz nareszcie własnej, ocienionej wielkimi drzewami, otoczonej owocowym sadem. Z dala od wioski, na drugim wzgórzu. Rozpościera się daleki widok na południe, choć można mieć wątpliwości, czy był należycie doceniany - choćby w takie zimy jak ta, gdy wielki mróz, gdy trzeba iść po wodę. Wody nie ma na wzgórzu, wodę można przywieźć z rzeki, są takie metalowe sanie, zaprzęga się konia. Nie wiem, czy był. Może nosiło się w wiadrach. Na pierwsze wzgórze, w dolinę i w połowę drugiego, gdzie stał dom.

Jakiż to właściwie dom - nędzna chałupa, wybudowana daleko od wsi, choć w okolicy stały też inne, już wcześniej starte przez czas. Budowana na zrąb konstrukcja, dość stromy dach, pod którym mieścił się stryszek, część ścian pokryta szalunkiem z desek, część była polepiona gliną i pomalowana schludnie wapnem z dodatkiem błękitnej farbki. Dziś widziałam - jeszcze jest kilka łuszczących się płatów kolorowego glinianego tynku. Wchodzi się do małej sieni, tu stoi stary kredens i piec, na lewo ciasna komora. Na wprost - jedna tylko izba, dwa maleńkie okienka. Ramy okienne pomalowane na seledynowy a może kiedyś turkusowy kolor, na małych kwadratowych szybkach mróz rysował na pewno zimowe kwiaty, dzieci pewnie przyglądały się im z zachwytem - sama takie pamiętam z dzieciństwa - teraz przez otwarte na oścież okna wchodzi świat, niebo wpadło przez zapadnięty strop i połamane połacie dachu. Piec. Piec zgoła niepodobny do bramy triumfalnej, ale przecież bardzo ważny, najważniejszy. Jakże by mogli żyć bez niego w tej lichej chatce-łupinie w takie mrozy jak dziś? Piec murowany, bielony i ozdobiony malowanym wzorkiem. Przykucnęłam przed nim i spojrzałam w czarne palenisko. Nicość i czerń.

Więc wszystko właśnie tak się kończy. To wiadoma sprawa, że "innego końca świata nie będzie". Ten świat może nie był idealny, ale obok był las, który dawał drzewo na opał, rosły jabłonie... Teraz jeszcze rosną. Całe obejście zasypane jest dywanem maleńkich, czerwonych jabłuszek, dziś widziałam (czy śmiały się zbierając? czy nie mogły się doczekać? czy chłopcy wchodzili na drzewa?). Co krok, co dwa - niewielkie, płytkie, wyleżane w śniegu i ściółce kotlinki. To sarny wzięły sobie w posiadanie ten stary sad i dawne gospodarstwo. Gdy robiłam zdjęcia, słyszałam strzały i zbliżającą się obławę - dziś niedziela, dzień święty, człowiek-myśliwy bawi się i raduje, polowanie to wspaniała rozrywka, nic tak bardzo nie umocni naszej władzy tu na ziemi jak krew zwierząt, ich przerażenie, nasz rozumny podstęp. Obok chaty stał paśnik - sarny wabione jedzeniem żerują tutaj i śpią. Nie tak trudno je znaleźć, prawda, panowie myśliwi? Jedną ręką karmić a drugą zabijać. Korona istnienia, pan wszelkiego stworzenia. Dlatego nie zostałam tam dłużej.

Co jeszcze widziałam? Nieduży budynek obok, trochę nowszy od chałupy, może stajnia, chlew albo kurnik. Płoty, które nie grodzą już nic, część sztachet jeszcze stoi, oddzielają małą prywatną przestrzeń od reszty wielkiego świata. Teraz obie przemieszane, ale i tak czułam się jak intruz.

Dojmujący jest smutek rozpadu rzeczy. Chaty wiejskich nędzarzy umierają szybko - liche za życia, zbudowane z najprostszych materiałów, szybko upodobnią się do otoczenia. Już teraz las otacza ją z bliska, nie karczowany przez nikogo, przegniłe belki dachu spadły, glina ścian i polepy wymiesza się z ziemią, proch do prochu.

Nie wiem, dlaczego odwiedziłam dziś to miejsce. Może dlatego, że zima odsłoniła ją na skraju lasu, tam na drugim wzgórzu? Jeszcze niedawno myślałam, że jest zamieszkana - pewnie była. I dziś - to był impuls. Najpierw zwykła droga, obok zniszczonego sadu, zimowy, dziki ogród pełen traw. Potem, po zejściu w dolinę próbowałam dostać się do chaty drogą przez las, ale ścieżkę zagradzały powalone drzewa. Wyszłam z lasu na pola... i zobaczyłam, że świat oddala się coraz bardziej, znika jakby we mgle - ale nie było mglisto, to tylko zimowe słońce rozpraszało się jakoś, było słonecznie, ale powietrze jakby pełne pyłu, białe, białe przestrzenie. Widziałam drzewa na pierwszym planie, samotne, wielkie drzewa. Za nimi znikał świat.

I zobaczyłam ruinę tej wiejskiej chatki, najnędzniejszej z nędznych. Weszłam w obejście, przekroczyłam granicę. Nie tylko tę między przestrzenią udomowioną a wielkim światem. Jest w tej historii dużo więcej, jest w niej niewygodny ciężar i tajemnica. Oto nasze ciepłe życie, samochody, gadżety, tablety, samoloty. Oto moje piękne życie: materialnie ledwie więcej niż nic, ale - książki, poezja, zabytki pięknego miasta, obce języki. Oto życie tamtych ludzi: woda noszona z daleka, kawałek kamienistego pola, drewno z lasu na opał, żeby było ciepło, żeby coś ugotować. I co - dziękować Opatrzności, że się przyszło na świat w tym a nie innym pokoleniu? W tym a nie w tamtym kawałku świata? A oni - za co dziękowali? Za wodę, za ziemię, za ogień. I powietrze, do ostatniego tchu.

A może było całkiem inaczej.