Grodzisko zimową porą

Grodzisko koło Skały, zespół sakralny położony wysoko na malowniczych skałach nad Doliną Prądnika, nieopodal Ojcowa. Tego właśnie miejsca dotyczyła niedawna zagadka z Olifantem. Już od dawna planowałam zamieszczenie serii notatek poświęconych Grodzisku i zdjęć, jakie tu zrobiłam przy okazji kolejnych odwiedzin i powrotów, napotkałam jednak przeszkody równe wielkością skale, na której posadowiony jest ów unikalny w istocie kompleks (zdjęcie poglądowe pod koniec wpisu). Dlatego przede wszystkim muszę zaznaczyć, że ten wpis nie ma wartości merytorycznych a moja strona nie jest przewodnikiem (innymi słowy: nie ma tu nic do skopiowania). O Grodzisku napisano dużo i nie mam ambicji pisania tej historii na nowo; na końcu wpisu zamieszczam linki do stron, które wydają mi się wartościowe. Tutaj natomiast znaleźć można tylko jakieś wrażenia, wspomnienia, zapis chwili, nic istotnego - muszę o tym wspomnieć na początku, bo to właśnie powstrzymywało mnie od pisania o Grodzisku (i od pisania w ogóle).

 

Podziwiam łatwość, z jaką niektórzy tworzą merytoryczne i wartościowe artykuły, doceniam zwięzłość, konkret, tło historyczne, lekkość sformułowań. Z konieczności pozostanę jednak na moim sprawdzonym polu - w dziedzinie czystej wrażeniowości, powierzchownych impresji, niedbałych notatek; z doświadczenia wiem, że moje próby przekroczenia tejże, dorównania jakimś wzorcom (wzorzec z Sèvres blogowej notki) kończą się całkowitym zaprzestaniem pisania. Kolejne tematy, jakieś ważne dla mnie dni, miejsca, historie, zdarzenia odchodzą w przeszłość, tracą jeśli nie ważność to urok nowości i danego bezpośrednio przeżycia tylko dlatego, że godzinami zastanawiam się... jak. Jaką przyjąć metodę, jak nakreślić tło, skąd zacząć (najlepiej ab Urbe condita), jak wyczerpać temat, jak zdobyć literaturę, jakie wybrać cytaty. Patronem tego blogowego (nie)pisania powinien zostać Joseph Grand i jego amazonka kłusująca przez Las Buloński na pięknej klaczy o niejasnej tak naprawdę maści, sprzecznej kolorystycznie, niezgodnej logicznie, wiecznie zawieszona między kłusem, galopem i truchtem podczas niekończącej się promenady poprzez aleje i przez nigdy nieukończone, do znudzenia cyzelowane pierwsze zdanie nienapisanej powieści. Czy nie mam prawdziwych problemów? Mam. A jednak to wszystko wydaje mi się w jakiś sposób ważne i warte wyjaśnienia.

Jedynym dostępnym dla mnie i sprawdzonym warunkiem pisania jest wyobrażenie sobie, że czytam to właściwie tylko ja i najwyżej kilka osób, które odwiedzają mnie chętnie i bez przymusu. Po prostu dla przyjemności czytania, wymiany kilku myśli, albo żeby razem pomilczeć. To zawsze był blog pisany nocą. To musi być blog, który zostaje w cieniu.

A mówiąc o cieniu i pozostając w przestrzeni wrażeniowości chcę teraz przypomnieć sobie i zapisać tamto niedzielne popołudnie. Najpiękniejsze chyba było to, że przyjazd tu był całkowicie nieprzewidziany i improwizowany, zdecydowany w ułamku chwili i pod wpływem jakiegoś impulsu. Właściwie dostałam to wszystko w prezencie. Udało się przyjechać tam dosłownie na trzy minuty przed zachodem słońca, kiedy drzewa rosnące na skale Grodziska kładły błękitne cienie na ciepłe, kamienne mury kościoła i pozostałe budowle tworzące ten ciekawy sakralny barokowy kompleks, położony w takim nieoczekiwanym, odosobnionym miejscu. Zachodnie ściany kościoła o odsłoniętym tynku pokazywały wątek kamiennych murów. Na skale, obok Skały i ze skał zbudowany kościół. Niebo i cienie w odcieniach błękitu, żółte od słońca jak piaskowiec wapienne mury, posągi już w granatowym cieniu, ochra płonącej w słońcu cegły, biało-szafirowe plamy śniegu - taka była kolorystyka tych paru chwil, w czasie których powstały te zdjęcia z konieczności mocno niedoskonałe.

Nowe pokrycie dachu kościoła kontrastujące z odsłoniętymi, częściowo pozbawionymi tynku murami, taki stan pomiędzy, w zawieszeniu. Zresztą - jest to miejsce zawieszone również pomiędzy trwaniem a zmianą. Od najdawniejszych czasów dzieje się tutaj  proces tworzenia i zapominania, odnawiania tradycji i powolnego trwania jakby poza czasem. I tak od czasów grodu broniącego tych ziem przed Konradem Mazowieckim, poprzez przyjście i odejście klarysek błogosławionej Salomei, siostry Bolesława Wstydliwego (tak, tego władcy, któren wraz z matką Grzymisławą i żoną Kunegundą w miejscowości Kopernia, 5 czerwca AD 1257 podpisał był akt lokacyjny miasta Krakowa), dalej przez wieki opustoszenia i wciąż żywej pamięci, poprzez odnowienie świetności tego miejsca za Sebastiana Piskorskiego, wieki opustoszenia i spokojnego żywotu pustelników aż po nasze czasy i niejednoznaczny status tego miejsca - pomimo całego zgiełku tej epoki, pomimo ruchu turystycznego tuż u stóp skały-Grodziska, to miejsce jest w jakiś dziwny sposób enklawą spokoju, eksterytorialną przestrzenią dawności.

Liczne są związki łączące to miejsce z Krakowem. Już pomijając istotne również dla Krakowa walki pomiędzy dzielnicowymi książętami (przecie również na Wawelu istnieje tzw. mur konradowski z tamtej epoki), najważniejsze są tu postaci Bolesława Pudyka (jak go jeszcze nazywał Wyspiański) czyli Wstydliwego i jego zmarłej in odore sanctitatis siostry księżnej Salomei. Gdzie pochowany jest książę Bolesław? Jaki los wybrała Salomea i czyj witraż przedstawia najdoskonalej ten najważniejszy dla niej moment? Gdzie przeniosły się Klaryski, kiedy Scala Sanctae Mariae przestała być bezpiecznym schronieniem? Takie pytania warto sobie zadać i warto poszukać odpowiedzi, żeby lepiej pojąć, jak ważne dla Krakowa, dla wszystkich Krakowa miłośników jest to miejsce. I przeskakując kilka wieków warto przyjrzeć się postaci księdza Sebastiana Piskorskiego - kim był i gdzie pobierał nauki, co widział w Rzymie? Jaką budowlę pozostawił po sobie w Krakowie? Czyich synów uczył? Zdecydowanie warto o tym profesorze i rektorze Almae Matris poczytać więcej albo poszukać w pamięci, gdy stoi się na Grodzisku między kościołem pw. NMP Wniebowziętej a grotami modlitewnymi, tuż obok tej wyjątkowej rzeźby słonia, który od wieków dźwiga na grzbiecie obelisk. Czy podobny jest do rzymskiego pierwowzoru? Pewnie nie... i zapewne nie ma w takich porównaniach żadnych powodów do dumy. Podobnie nie lubię, gdy Talowskiego nazywa się krakowskim Gaudim, etc. - jest to zapewne rodzaj porównania krzywdzącego dla obydwu stron. Dla mnie i tak ten słoń z obeliskiem jest czymś wyjątkowym, najpewniej przez jego usytuowanie wśród tych na wpół zapomnianych zabytków sprzed wieków, w miejscu o długiej tradycji i tak surrealistycznie umieszczonym pośród skał i lasów, na wysokiej górze nad malowniczymi meandrami rzeki Prądnik.

Teraz w lutym minął dokładnie rok, odkąd zobaczyłam to miejsce po raz pierwszy. Zdjęcie zagadkowego słonia pochodziło właśnie z tamtej pierwszej wizyty, a ta dziś publikowana seria to nieodległe i ciągle żywe wspomnienie sprzed trzech dni (niedziela, 15 lutego), na trzy minuty przedtem, jak słońce schowało się za linię horyzontu - tutaj dość wysokiego, niestety, tworzonego przez wzniesienia na (orograficznie) prawym brzegu rzeki Prądnik. Miałam mało czasu, mało przestrzeni jest również na wierzchołku skały, gdzie stoją blisko siebie poszczególne elementy zabytkowej zabudowy - nie ma odejścia, stąd dziwna perspektywa i nie najlepiej skomponowane kadry. Na innych zachód słońca wcale nie jest taki piękny, jakim go pamiętam... i te krzywe horyzonty... Znów na innym sztafaż ludzki ma pokazać realną wielkość tej uroczej rzeźby słonia (czy raczej niewielkość). Nie są to w każdym razie zdjęcia, którymi warto by się chwalić. W jakiś jednak sposób dobrze oddają tamte chwile a dla mnie są ważną pamiątką. Tak oto w klamrę między pierwszą a (jak dotąd) ostatnią wizytą udało mi się zamknąć wszystkie moje powroty na Grodzisko i teraz - jeśli starczy mi cierpliwości, chcę kolejno je przedstawić i udokumentować. Lubię obserwować zmiany - pór roku, światła, nastroju.

To jedno z moich ulubionych miejsc na mojej prywatnej mapie świata.

A tutaj poniżej zdjęcie pochodzące sprzed roku, z czasu mojej pierwszej na Grodzisku wizyty. Tak wygląda to miejsce widziane z dołu, z szosy wiodącej od Pieskowej Skały do Ojcowa. Tylko trzeba by nie z perspektywy kierowcy patrzeć, lecz pieszego - samobójcy. Tak, niestety tamta szosa tylko jak najgorsze wywołuje uczucia, a przeszłam już tamtędy dobrych parę kilometrów - zawsze (poza ostatnim razem) docieraliśmy na Grodzisko pieszo. Rekordowa trasa: Ojców - Dolina Sąspowska - Sąspów - Pieskowa Skała - Grodzisko - Ojców. O tym, jak bardzo brakuje w OPN szlaków dla pieszych i jakiej niesamowitej degradacji poddawane jest środowisko za sprawą najazdu zmotoryzowanych turystów i "turystów" - nie będę się wypowiadać, bo nie miejsce po temu. Pieszy szlak na Grodzisko polecam każdemu! Tu chciałam tylko pokazać widok na kościół zawieszony na skale. Gdy się dobrze wpatrzyć, widać wieżę kościoła, budowlę, w której znajdują się groty modlitewne a nawet tę przechyloną sosnę, na którą dopiero co (przed trzema dniami, rok po tym czarno-białym zdjęciu, chwilę temu we wspomnieniu) patrzyłam z bliska stojąc tuż obok  i czekając aż słońce zajdzie za linię horyzontu i Grodzisko pogrąży się w cieniu.

Warto przeczytać

Wszystkich, którzy chcieliby przeczytać więcej o Grodzisku, odsyłam przede wszystkim do publikacji Józefa Partyki poświęconych Ojcowskiemu Parkowi Narodowemu. Miałam dostęp do następującego wydania:

J. Partyka, "Ojcowski Park Narodowy. Przewodnik turystyczny". Sport i Turystyka. Muza S.A., Warszawa 2006. 

Część artykułów dostępnych w internecie powiela informacje zamieszczone w tym przewodniku zmieniając nieznacznie składnię, dokonując skrótów, etc., inne strony kopiują dosłownie fragment po fragmencie nieliczne wartościowe internetowe publikacje. Oczywiście bez podania źródła. Takie mamy czasy.

Z internetowych wartościowych publikacji polecam przede wszystkim:

Blog Zabytki - ocalić od zapomnienia. Dwa wpisy poświęcone Grodzisku: część 1 i część 2. 

Blog sad rzeczy i wpis Słoń (kamienny) a sprawa polska. 

Tu miejsce na link do bardzo ciekawego artykułu, który znalazłam byłam kiedyś i teraz po latach nie mogę odnaleźć (nauczka).

Z innej perspektywy przedstawia historię (i współczesność) tego zespołu sakralnego strona parafii Ojców-Grodzisko.

Strona Dni Dziedzictwa oprócz krótkiego opisu zawiera również mapę.