Kościół Bożego Ciała na krakowskim Kazimierzu

Czas wrócić do miejskich klimatów i pięknej architektury, wszak "powietrze miejskie czyni wolnym", nieprawdaż? Czas wybrać się w inne rejony miasta, do dzielnicy, która dotąd nie pojawiała się na tych amatorskich stronach mojego subiektywnego przewodnika. A powinna! O Kazimierzu - bo to o nim mowa - pisać można by wiele, każdy o nim słyszał, prawie każdy ma jakieś wspomnienia i skojarzenia. Żeby nie powielać schematów, wyprawę w te strony zacznę nietypowo - od "Kaziemierza chrześcijańskiego", od architektury sakralnej - od kościoła Bożego Ciała. W końcu ma być subiektywnie - a wydaje mi się, że dobrze jest podważyć czasem pierwsze skojarzenia, utrwalone opinie, zwyczajowe spojrzenia. Poza tym, niech ten niezwyczajny początek wędrówek po Kazimierzu będzie nawiązaniem do paradoksalnej historii tego miasta.

Nazwane imieniem swego założyciela Kazimierza Wielkiego, miasto powstało w 1335 roku - zacytuję słowa Karola Estreichera: "Ludność, która osiadła tu, była polską, w przeciwieństwie do niemieckiego Krakowa. Miasto było od Krakowa zupełnie niezależne". Nowe miasto miało być więc przeciwwagą dla Krakowa a w zamierzeniach miastem uniwersyteckim. Długosz pisze: "Kazimierz, król [...] w miejscu obszernym i na 1000 przeszło kroków dookoła się rozciągającym, buduje nadobnym kształtem nową wszechnicę, domy piękne, izby, lektoria i liczne oficyny na mieszkania dla doktorów i mistrzów rzeczonej szkoły, które z kamienia wymurował. [...] Wszechnica ta jednak po śmierci króla doznała niepowodzeń, a fundacja jej i uposażenie nie przyszły do skutku."

Przenieśmy się na chwilę do Krakowa.

Żydzi pojawili się w Krakowie ok. drugiej połowy XII wieku, dzielnica żydowska mieściła się najpierw w okolicach obecnej ulicy św. Anny! "Na skrzyżowaniu ul. św. Anny (Żydowskiej) i Jagiellońskiej (Szerokiej) był niewielki placyk, na który wychodziły okna starej bożnicy" - pisze Majer Bałaban. Później zmuszeni są odsprzedać swoje grunty i posiadłości i przenieść się w okolice Placu Szczepańskiego (trudno mi się powstrzymać, by nie umieścić tu dygresji nad postrzeganiem odległości w średniowiecznym Krakowie, przecież ta nowa lokalizacja to niespełna 5 minut drogi! ... ale to może przy innej okazji). Na nowym miejscu Żydzi mieszkają do roku 1495, wtedy, posądzeni o wzniecenie pożaru, rozkazem króla Jana Olbrachta zostają wygnani z Krakowa. Zaś niespełna 100 lat wcześniej Władysław Jagiełło ponownie eryguje Akademię Krakowską i, wbrew zamierzeniom Kazimierza, wznosi kolegia przy ulicy Żydowskiej.

Kto zna Kraków, ten już wie, co miałam na myśli mówiąc o paradoksach historii.

W miejscu pierwszej dzielnicy żydowskiej Krakowa powstała dzielnica uniwersytecka (obecne Collegium Maius leży w samym sercu dawnego żydowskiego kwartału); a w miejscu planowanego (przez Kazimierza Wielkiego) miasta uniwersyteckiego powstało miasto żydowskie. Oto jak spełniają się ludzkie plany i zamierzenia!

(Dopisek z lutego 2015: wszystko to bardzo pięknie, ale teoria o pierwotnej lokalizacji budynków uniwersytetu na Kazimierzu nie potrafi się raczej obronić. Podchodziłabym do niej sceptycznie.)

Mam nadzieję, że udało mi się wytłumaczyć, dlaczego wycieczkę po Kazimierzu zaczniemy tak nietypowo - otóż nie z powodu jakichkolwiek sympatii czy antypatii, ale właśnie dlatego, że taka droga (oprócz niewątpliwie ciekawych paradoksów) wydaje mi się najbardziej uzasadniona - nawiązuje do najstarszej historii Kazimierza. Król Kazimierz Wielki ufundował w zakładanym mieście dwa kościoły: śś Katarzyny i Małgorzaty oraz monumentalny kościół Bożego Ciała.

I tak, dotarliśmy wreszcie do początku właściwej historii...

A tutaj trzeba by jeszcze opowiedzieć legendę związaną z powstaniem kościoła i o samym budynku, o jego wspaniałej architekturze mówić - przez wzgląd na cierpliwość czytelników będzie teraz bardzo krótko: monumentalna bryła - odpowiednik kościoła Mariackiego, podobna funkcja dla miasta - fundacja w 1340r - Jagiełło sprowadza zakon kanoników regularnych laterańskich - zwanych bożociołkami :-) - są tutaj do dziś - kościół rozbudowany i upiększony w pierwszej połowie XVII wieku - powstaje 70 metrowa wieża - fasada zwieńczona pinaklami, piękny gotyk

Kto ma chęć, ten znajdzie więcej, poczyta (np. "Krakowski Kazimierz" Agnieszki Legutko-Ołownia, Wydwanictwo Bezdroża, Kraków 2004 - świetna książka, z niej pochodzą wszystkie powyższe cytaty) albo najlepiej zobaczy na własne oczy. Kościół znajduje się przy ulicy Bożego Ciała, niedaleko Placu Wolnica, skrzyżowanie ulic Bożego Ciała i...

Jeśli ma być subiektywnie, to dodam jeszcze, że wyjątkowo trudno było mi tu robić zdjęcia - na pewno musi istnieć lepszy sposób kadrowania ;) Poza tym widok z Placu Wolnica na kościół - po prostu okropny! Dlatego tak niemiłosiernie przycięłam to pierwsze zdjęcie. Ale z kronikarskiego obowiązku dam też ten nieciekawy (dla mnie) widok 

Wieża z pięknym manierystycznym hełmem ma 70 metrów:

Właściwie wszystkie zdjęcia z tego wpisu powinnam umieścić w albumie: "porażki w sztuce kadrowania dużych gotyckich budowli"...

W następnym odcinku - wnętrza! Tak, kościół był otwarty, powściągnęłam obawy i zrobiłam kilka zdjęć.