Zimowy spacer na Podgórze albo wielki błękit. Mosty na Wiśle, kościół św. Benedykta, fort tegoż imienia i kopiec Krakusa.

To będzie taka niewielka podróż w czasie. Nie ma już tamtej zimy, zmienił się Kraków, zmieniło Podgórze i tamten najmniejszy krakowski kościół, do którego tyle razy już zmierzałam, na pewno jest już dzisiaj inny. Wtedy - a było to w grudniu 2013 roku - miał gontowy dach lśniący nowością, rynny z jasnego drewna, do dziś pewnie czas przykrył już je patyną. Czas i przeczyste krakowskie powietrze. Dopiero później miały się zacząć prace archeologiczne przy kościele św. Benedykta (bo rzecz jasna to o nim będzie mowa), wydaje się, że później będzie miał świeżo i jaskrawo pomalowane ściany. Ja pamiętam go z jeszcze wcześniejszych lat, kiedy siedział sobie szary, z szarym dachem, przycupnięty w gęstej zieleni. Ale tamto było wcześniej a dziś zamykam oczy i widzę to wszystko w błękicie i bieli, w jaskrawym południowym słońcu. Taki dzień niepodobny do innych, najpiękniejszy. Zdaje mi się, że nigdy wcześniej nie było w Krakowie takiego błękitnego nieba, nie wiem, co jest prawdą, może tylko tak widziałam. Wielki, jaskrawy błękit, wielka, błękitna rzeka, moje ulubione miejsca, przestrzenne, przedziwne, nieoczywiste. Może zresztą dla innych zwyczajne, ale dla mnie tamten dzień był i jest wyjątkowy, widzę go właśnie tak. 

To będzie długi wpis i z pewnych powodów będzie zilustrowany nieprzyzwoitą ilością zdjęć (czego ostatnio starałam się unikać, dla wygody p.t. czytelników, których jednakowoż dziś uprasza się o wyrozumiałość). Zdjęć musi być dużo... bo każde jest dla mnie ważne. Ten spacer był w istocie dość długi - prowadził Plantami od teatru Słowackiego aż po Wawel, dalej bulwarami nad Wisłą, potem oczywiście moim ulubionym błękitnym mostem, a na podgórskim brzegu przez park Bednarskiego, ulicę Stawarza aż na tę dziwną łąkę jak z bajki, gdzie obok siebie stoi jeden z najstarszych krakowskich kościołów i austriacki fort, obie budowle pod opieką tego samego patrona, na tym nie koniec, bo dalej była droga na kopiec Krakusa i dopiero tam można powiedzieć, że byliśmy w połowie drogi i skończyć to zdanie, by zaczerpnąć tchu. Był zatem kopiec i widoki o bardzo chwiejnej linii horyzontu, również dlatego, że był wiatr i wreszcie zimniej się zrobiło, powrót prawie taką samą drogą, nie mostem lecz kładką Bernatka nad Wisłą aż na Kazimierz, gdzie fotografowałam gotycko-barokowe wnętrza pięknego kościoła, kilka przystanków dla odpoczynku tu i tam, a dużo później znów Planty i dworzec, a jeszcze wcześniej wieczorna Kanonicza, choć, dalibóg, nie wiem skąd miałam na to siłę.  Teraz męczy mnie czytanie samego itinerarium, ale niech no tylko przyjdzie znów słoneczny dzień! 

I właśnie tę drogę i niejasne itinerarium naszych krakowskich błądzeń, zwanych dla uproszczenia spacerem, chciałabym tutaj utrwalić także na zdjęciach i zachować ją w całości, a przynajmniej tę jasną, białą i błękitną jej część. To jedna z tych historii, które każdy może odczytać dla siebie, i zawsze ogromnie mnie cieszy, gdy jakieś moje zdjęcia przywołują wasze wspomnienia czy wrażenia, lubię o tym potem czytać. A jednocześnie jest to historia dla mnie, żebym zawsze pamiętała. Chwiejne linie horyzontu, pierwsze zdjęcie. Nic, nic doprawdy nie może się równać z początkiem.

Kto chciałby poczytać coś z dawniejszych wpisów i porównać stan poprzedni z ówczesnym i dzisiejszym, oto dwa wpisy, które udało mi się przywrócić z blogowych archiwów. Tak wyglądał kościół św. Benedykta we wrześniu 2009 roku: Tajemnicza wyprawa (1), Tajemnicza wyprawa... czyli z Kazimierza na Kopiec Krakusa (2). Co najmniej dwa inne wpisy leżą gdzieś jeszcze w czeluściach archiwum i czekają na ratunek, nowsze zdjęcia są znów na dysku, jakiś czerwiec, jakiś luty i znów Benedykt. To wszystko powinno dać do myślenia. Diagnoza? Maniakalno-kompulsywne odwiedzanie tych samych miejsc, irracjonalne przywiązanie do pewnych widoków, absolutna niechęć do zmian. Nawet dobrych.

Dla porządku podzielę tę opowieść na kilka części. I postaram się nie rozwijać nadmiernie opisów.

Przez Planty w stronę Wawelu

Gdyby koniecznie ktoś chciał poszukać jasnych stron zimy, z przyjemnością podpowiem: nie ma lepszego czasu dla miłośników architektury. Owszem, jest zimno i ręce za szybko marzną i trudno jest fotografować. Ale te widoki! Odsłania się to, co zwykle zasłonięte. Jest tylko czarna koronka konarów, pni, gałęzi i niesamowite prześwity. Dobrze jest pamiętać, gdzie są strony świata (gdzie słońce wstaje i kędy zapada, czy jakoś tak).

Oto gotycko-eklektyczna linia pięknej architektury. Od lewej: kościół św. Krzyża, tzw. Dom Machin oraz teatr Słowackiego.

gdy wstaniesz odpowiednio wcześnie,  Dom Machin wygeneruje cudowny blik

tak, miał być spacer przez Planty... ale czy można nie zajrzeć na Rynek, kiedy wschodnie fasady wszystkiego wyglądają TAK?

Wieża Duńska i inne nie mniej znane (a może i bardziej) wawelskiego zamku części. Długo nie potrafiłam zrozumieć jej kamiennego języka.

wawelski widoczek jakich milion, ale ten jest mój

Bulwarami nad Wisłą i dalej przez most Piłsudskiego

Miłośnicy słonecznych dni, Krakowa, mostów na Wiśle (ze szczególnym uwzględnieniem tego najlepszego), oto fragment właśnie dla nas. Można zamknąć oczy i wyobrazić sobie: mroźne powietrze, ciepło od słońca, trochę skrzypiącego śniegu, chlupot wody o nadbrzeża, krzyki mew a za najbliższym zakrętem zaraz pojawi się wygięta sylweta tamtego właśnie mostu, niebieska, stalowa koronka. Czy można chcieć czegoś więcej? Można... Żeby tak było naprawdę.

Biały. Niebieski. Wisła.

nie jest to zdjęcie, którym mógłby się pochwalić fotograf przyrody... ale ja mogę!

Mewy na brzegu, ludzie na moście. Błękitny. Most Piłsudskiego.

Niebieski tramwaj na niebieskim moście. Za Wisłą wieże kościoła Bonifratrów.

Na Podgórzu. Przez Park Bednarskiego i ulicę Stawarza.

Teraz przechodzi się mostem, jedna chwila i już. Kiedyś tu biegła granica zaborów, dwa różne państwa. Nic nowego i każdy o tym wie, ale jak dziwnie to sobie uświadomić. Warto też pamiętać o dużej i ważnej tradycji odrębności Podgórza, mieć na uwadze, że "włączenie Podgórza do Krakowa" to nie jest sformułowanie najbardziej politiquement correct. W chwili, kiedy powstawał tzw. "Wielki Kraków", Podgórze było miastem, które rozwijało się, unowocześniało, budowało przemysł. Krótkie pytanie: które z tych dwóch miast zelektryfikowano wcześniej? Nie, nie Kraków. (Nie licząc oczywiście niewielkiej elektrowni we wspomnianym wcześniej Domu Machin przy Teatrze). Dwa odrębne miasta, o dwóch różnych tradycjach i perypetiach historii - do dzisiaj, gdy przechodzę tym czy innym mostem, jest to jakieś przekraczanie granicy; czuję osobność, odrębność Podgórza.

Ten widok istnieje naprawdę. Nie wiem, jakie prawa fizyki pozwalają na to, żeby wieże Wawelu pojawiały się właśnie TAK, ale tak jest.
Nieocenione, wspaniałe schody do Parku Bednarskiego, wspaniały punkt widokowy.

O korzyściach płynących z zimy, cz.2. Nigdy latem ani wiosną ani jesienią nie byłoby szans na ten widok.
Kościół św. Józefa zagląda do Parku Bednarskiego.

Jedna z najbardziej malowniczych ulic Podgórza - ulica Stawarza.

i jeszcze raz ta sama willa przy ulicy Stawarza w nieco innym ujęciu.  Przez jakiś czas myślałam, że to tu właśnie mieści się pewne wydawnictwo poezyj. Niestety...

taki uroczy domek tuż przy Parku Bednarskiego

Kościół św. Benedykta na Podgórzu

I oto już (tak szybko? niemożliwe...) jesteśmy w najważniejszym bodaj punkcie tego przydługiego spaceru. Kościół św. Benedykta, przybysz z innych czasów. Tkwi sobie na skraju wysokiej skarpy, na brzegu przedziwnej łąki. Poza drugim dniem świąt Wielkiej Nocy ma tutaj święty spokój. Trochę schowany wśród drzew i krzewów, choć teraz pewnie mocniej odsłonięty, prawie całkiem samotny, trochę zmieniony, ale przecież jest w nim pamięć - i realny ślad - romańskiej rotundy. A może i jeszcze jakichś przedromańskich doszukano się śladów? Trzeba by poczytać wreszcie o tym, co przyniosły najnowsze badania zamiast tak głupio zachwycać się miejscem. Ale, zapewniam niedowiarków, to miejsce ma coś takiego w sobie, że zapomina się o świecie. Wokół jest Kraków, hałaśliwy od samochodów, gęsty od zabudowy - ale trudno w to uwierzyć, gdy stoi się na środku tej dziwnej łąki i patrzy na kościół i fort. I jakoś nie ma w tym wiele intelektualnego poznawania - tam się po prostu jest.

kościół św. Benedykta na Podgórzu 

św. Benedykt w zimowym entourage'u

Sztafaż i cień oraz zadziwiająco liczne ślady stóp. Na szczęście wszyscy sobie poszli.

Wejść albo nie wejść - oto jest pytanie!

Lśniące nowością pokrycie dachu kościoła św. Benedykta, drewniane rynny i nowa sygnaturka.
Ciekawe, jak to wygląda dziś... na zdjęciach stan z grudnia 2013 roku.

Zima, cisza, błękit. Kościół św. Benedykta na skraju łąki, na skraju świata.

Widziane z oddali: kościół św. Benedykta i jego towarzysz - austriacki fort tegoż imienia.

Fort św. Benedykta

Dla mnie Benedykt Drugi, towarzysz nocnych rozmów tegoż pierwszego. Gdyby wyobrazić sobie takie rozmowy, mogłyby być one całkiem zajmujące, romański w swych podwalinach kościół i austriacki fort, sacrum i ars militaria. To mi teraz, może przypadkiem, przypomina niejasną dla mnie trochę symbolikę krzyża ze szrapneli, jaki widziałam kiedyś w okolicach Ojcowa. Unde malum? Czy coś takiego. Sam fort jest fascynujący i podobno można go było zwiedzać (przegapiłam), były też jakieś plany mniej czy bardziej barbarzyńskiego zagospodarowania, wolę o tym nie czytać. Wiadomo, że czas takich miejsc jest policzony. Trzeba korzystać z każdego dnia, kiedy jeszcze istnieją - puste, samotne. W miarę puste, umiarkowanie samotne.

Fort św. Benedykta w zimowy dzień.

tutaj wygląda jak latający spodek

Słońce lubi cegłę, to wiadoma rzecz. Fort św. Benedykta w słoneczne, zimowe popołudnie.

Tylko zimą można oglądać fort św. Benedykta z tej perspektywy - latem tylko jakiś skrawek krenelaży zza zielonej ściany drzew.

Kilka widoków z kopca Krakusa

Dla mnie jednak piękniejsze od widoków z kopca Kościuszki, gdzie oś widokowa idealnie łączy Wawel z kominami Nowej Huty. Owszem, tamten jest wyższy, ten kształtem zgoła niepodobny do niczego, ale posadowiony dość wysoko daje wgląd w przestrzeń miasta, a jest to całkiem inny, zawsze jakoś bliski sercu widok. Nie przestaje mnie zadziwiać, jak znane budowle pojawiają się w nieoczekiwanej konfiguracji, tworzą całkiem nowe układy, odległości między nimi są dziwnie większe, niż zapamiętałam ze spacerów lub, przeciwnie, groteskowo skrócone. Bryły budynków są całkowicie inne, niż na to wskazywałby czasem ogląd fasady, zwykłe widzenie z poziomu chodnika. Maleńki kształt romańskiego kościoła św. Andrzeja przy gigantycznej bryle kościoła Piotra i Pawła, dwie białe wieżyczki tak nisko - jak to inaczej wygląda niż gdy spaceruje się Grodzką! A Wawel? Jest tak ogromny, że tworzy wielką, osobną wyspę. Nie wiem, czy jest inne miejsce, z którego Wawel prezentowałby się godniej i dostojniej. Jeden z moich ulubionych punktów widokowych w Krakowie i nie ma w tym ani słowa przesady! Szkoda tylko, że mój aparat nie radzi sobie z takimi widokami, takimi odległościami... Co niewyraźne na zdjęciach, trzeba sobie dopisać w wyobraźni, poszukać lepszych fotografii albo - najlepiej! - wybrać się tu osobiście.

Wawel flankowany przez dwa kazimierskie kościoły. Po lewej św. Katarzyna po prawej Boże Ciało.
W kadr łapie się jeszcze kościół śś. Piotra i Pawła, o, tam po prawej.

Wawel widziany z Kopca Krakusa.
Wszystkie (nieomal) wawelskie wieże jak na dłoni, wawelskie budowle, widać nawet kaplicę Padniewskiego.
Po prawej kadr zamyka kamienica Ohrensteinów. Nie potrafię rozpoznać kościoła tuż obok z dwiema białymi wieżami, wiem, wstyd.

Zadziwiająco daleko od siebie kościół NMP i wieża ratuszowa.
Niesamowita dysproporcja wielkości kościoła Piotra i Pawła i tuż obok św. Andrzeja.

Wszystko i niewyraźnie - dewiza mojego aparatu. Oraz krzywy horyzont, na pamiątkę.

Trzy kopce. Dwa widoczne i trzeci jako punkt widokowy.
Kopiec Kościuszki (po prawej) i kopiec Piłsudskiego widziane z kopca Krakusa.

I znów nad Wisłą

Bo przecież trzeba wrócić do Krakowa. Dylemat: który most wybrać. A raczej: most czy kładkę. Kładka jest - ostatecznie to przyznaję - całkiem udanym elementem, przyzwyczaiłam się do niej i nawet polubiłam. Kto wie, czy największą jej zaletą nie jest to, że mogę oglądać z niej mój ulubiony most w innej perspektywie... Ale lubię też jej lekką konstrukcję, jakieś napowietrzne, nadwodne zawieszenie, śmiałą linię łuku, oraz to, że jest drewniany pomost (jakieś pradawne paryskie wspomnienia) i że nie ma samochodów. Seria błękitnych zdjęć, uprasza się o wyrozumiałość, to już ostatnia!

skądś znam ten most...

a może jednak pójdziemy kładką Bernatka. Tam, gdzie łuk kładki łączy się z brzegiem - wieża kościoła Bożego Ciała.

Tutaj Kraków bardzo, powiedziałabym, hanzeatycki. Albo industrialny.

Marynistyczne klimaty krakowskie, c.d.

Być może jedna z największych zalet kładki Bernatka - widok na most Piłsudskiego.
Tylko te nieszczęsne kłódki...

Ratusz miasta Kazimierza i biały plac Wolnica.

Spacer kończy się na Placu Wolnica tuż przed ratuszem miasta Kazimierza. Wyjątkowo ładnie mu w tej bieli, zwykle ta przestrzeń nie podoba mi się jakoś specjalnie, ale śnieg, nawet taki minimalny, zmienia wszystko. Za chwilę odwrócę się i wejdę na chwilę do... 

Ale to już inna historia. To i tak już jest prawdopodobnie najdłuższy wpis na tym nieszczęsnym blogu, który niebawem osiągnie liczbę czytelników równą liczbie piszących (i tożsamą przy okazji). A może nie? Tęskniącym za Krakowem z życzeniami rychłego powrotu, mieszkającym - by mieli czas spojrzeć z dystansem, sobie - żeby nie zapomnieć, i móc zawsze wrócić i tak właśnie widzieć, i żeby nic się nie zmieniło najdłużej jak to możliwe.