Kościół św. Andrzeja w Krakowie - trochę historii

Dzisiaj kontynuacja opowieści o historii pewnego romańskiego kościoła. Podsumowując wczorajszy wpis: krakowski kościół św. Andrzeja to doskonały przykład architektury romańskiej - potężna bryła, surowa faktura kamiennych grubych murów, niewielkie okna, wieże, z których wypatrywano nieprzyjaciół.

Powszechnie wiadomo, że wieki średnie nie znały większej rozrywki niźli udana wyprawa wojenna. Może to zresztą dotyczy całego rodzaju ludzkiego, niezależnie od historycznych czasów... Ah, que la guerre est jolie, pisał Guillaume Apollinaire, u nas śpiewano: 'jak to na wojence ładnie', natura ludzka jest widać niezmienna... nie odbiegajmy jednak od tematu.

W roku 1241 przed groźbą tatarskiego najazdu drżała cywilizowana Europa. Niszczący pochód mongolskich wojowników wkroczył był na ziemie polskie na przełomie 1240/1241 roku, 10 tysięczna armia skierowała się na Kraków. Jerzy Wyrozumski w 'Dziejach Krakowa' zwraca uwagę, że można by postawić pytanie, czy najazd tatarski przerwał istnienie gminy krakowskiej - mógłby na to wskazywać niszczący charakter tego pochodu. Jednakże z późnej tradycji Długosza (słynny kronikarz pisał dwieście lat po tych wydarzeniach) wiadomo, że Tatarzy zastali miasto opuszczone przez mieszkańców. Ludność miasta "miała się schronić w odległych miejscach, a tylko jej część, i to uboższa, zamieszkująca ówczesne przedmieście zamknęła się w kościele św. Andrzeja". Mimo że - jak można się domyślać - schronili się tutaj ci, którzy uciec nie dali rady, niedołężni starcy, dzieci, kaleki, to jednak bronili się dzielnie i kościół wytrzymał oblężenie.

W opustoszałym mieście Tatarzy zajęli się tym, do czego najlepiej predystynowała ich barbarzyńska natura, splądrowali co się dało, a miasto puścili z dymem. Według tradycji miało się to stać w pierwszy dzień Wielkiej Nocy, przypadającej tamtego roku na 31 marca. Problematyczne staje się w tym momencie określenie daty wejścia Tatarów do miasta. Przekaz Długosza jest tu raczej niewiarygodny, kronikarz przyjmuje tu środę popielcową, a zatem 13 lutego. W kategoriach zdrowego rozsądku nie tylko obrona, ale samo przetrwanie nieszczęśników zamkniętych w kościele św. Andrzeja byłoby niemożliwe przez tak długi czas (interwencji niebios i świętego patrona nie będziemy w tej hipotezie brać pod uwagę).

Ogromną inwencją potrafią wykazać się historycy, starający się wyjaśnić ewidentny błąd Długosza. Gerard Labuda proponuje analizę paleograficzną, nowe odczytanie archaicznego tekstu, na którym opierał się Długosz. I tak, 'Dies Cinerum' (środa popielcowa) proponuje odczytać jako 'Dies Cenae' (Wielki Czwartek, dosł. dzień ostatniej wieczerzy). Profesor Wyrozumski komentuje powściągliwie: "Paleograficznie jest to możliwe, a emendacja wydaje się wielce pomysłowa". Reasumując - Tatarzy mieliby pojawić się nie 13 lutego lecz 28 marca, co zmienia postać rzeczy w sposób istotny, zaś przebywaliby w mieście jedynie pięć dni, bowiem w drugi dzień Wielkiej Nocy, według Długosza, do Krakowa dotarły inne oddziały tatarskie (które wcześniej pustoszyły Kujawy i ziemię łęczycką), obydwie części armii połączyły się w Krakowie i ruszyły na Śląsk, gdzie, jak wiadomo bitwa pod Legnicą, etc. Jakkolwiek nie rozumiem - dlaczego na bitwie legnickiej zakończył się najazd Tatarów, wygranej bitwie? To już jednak nie należy do naszej opowieści...

Teraz będzie jeszcze gorzej:

Nie dość, że zanudzani, skazani jesteście dziś na specyficzne zdjęcia... Powyżej kościół św. Andrzeja stylizowany na wieżę w Pizie, a na zdjęciu poniżej obiecywane już wcześniej barokowe wnętrza kościoła:

Pisałam o nich we wczorajszych komentarzach, mam nadzieję, że nikt nie jest rozczarowany ;-)

I na koniec zdjęcie przewrotne, inspirowane wspomnieniem z pewnego egzaminu, o którym opowiedziała mi Małgosia.dz. Poniższe zdjęcie z pewnością jej się spodoba. Wszystkich pozostałych proszę o wyrozumiałość i żeby uzasadnić, dlaczego zdjęcie kościoła Piotra i Pawła pojawia się tu tak znienacka, opowiem swoje egzaminacyjne wspomnienie. W zamierzchłej przeszłości (w końcu chodzi o archeologię) wśród moich starszych kolegów ze studiów krążyła opowieść o egzaminie z archeologii starożytnego Rzymu. Otóż pan profesor mówił do delikwenta - Hmm, no dobrze, stoi pan przed świątynią Jowisza Największego Najlepszego, powiedzmy, że mamy rok xx przed naszą erą, proszę się teraz odwrócić i powiedzieć, co widzi pan przed sobą? A zatem, moi drodzy, stoimy przed północnym wejściem do kościoła św. Andrzeja, odwracamy się o 180 stopni i oto widzimy:

Kościół św. Andrzeja to rąbek ceglanego muru, który pojawia się w prawym górnym rogu... Dla ścisłości - jest to zapewne fragment muru klasztornego, który otacza kościół.

Moje historyczne opowieści oparłam na:

"Dzieje Krakowa" tom 1, Jerzy Wyrozumski, Wydawnictwo Literackie Kraków, 1992

Wszelkie nieścisłości i błędy wynikać mogą jedynie z mojej winy, książka jest doskonała!